Main content

In het Kinderrechtenverdrag is vastgelegd waar kinderen recht op hebben. Alles wat in dit verdrag staat, geldt voor alle kinderen van alle leeftijden, dus van 0-18 jaar. Naast deze rechten is in de wet vastgelegd wat kinderen en jongeren mogen of moeten op een bepaalde leeftijd. Zoals vanaf welke leeftijd je mag werken of wanneer je je brommerrijbewijs mag halen. Kijk in de leeftijdsladder wat kinderen mogen – of soms moeten! – doen vanaf een bepaalde leeftijd.

18

jaar
17

jaar
16

jaar
15

jaar
14

jaar
13

jaar
12

jaar
5

jaar
0-4

jaar

< Kies een leeftijd en zie welke regels erbij horen

18 jaar

Gefeliciteerd! Je bent meerderjarig en volwassen voor de wet. Nu mag je in principe alles wat volwassenen mogen:

Je hebt stemrecht en mag dus stemmen bij de verkiezingen.
Je mag jouw zetel innemen als je verkozen bent voor de gemeenteraad, Provinciale Staten, Eerste of Tweede Kamer. Let op; je mag je al vanaf 14 jaar verkiesbaar stellen.
Je kunt zelf een rechtszaak aanspannen.
Werken mag je nu niet alleen overdag, maar ook ’s nachts.
Je mag trouwen.
Als je daar recht op hebt, kun je zelf een uitkering aanvragen.
Je kunt een bankrekening openen zonder toestemming van je ouders en deze zelf beheren.
Je kunt alimentatie op je eigen rekening ontvangen.
Onder bepaalde voorwaarden kun je zelf je voor- of achternaam laten veranderen.
Je mag, als je je rijbewijs hebt gehaald, nu ook zonder begeleider in een auto rijden.
Je mag voogd worden van een minderjarig kind.
Je mag een woning huren of kopen.
Je mag een eigen bedrijf starten. Je heb hiervoor geen toestemming van je ouders meer nodig.
Je mag een lening aangaan.
Je mag zorgtoeslag en huursubsidie aanvragen (alleen als je voor minder dan €442,46 per maand huurt).
Je mag studiefinanciering aanvragen als je een mbo-opleiding volgt (bij een hbo of wo-opleiding mag dit eerder).
Je mag een tegemoetkoming scholieren aanvragen als je nog vmbo, havo of vwo doet.
Je hebt geen kwalificatieplicht meer.
Als je jeugdhulp ontvangt, dan loopt dit in veel gevallen af.
Je mag zelfstandig een euthanasieverzoek indienen.
Je bent verplicht om premie voor de zorgverzekeringswet te betalen.

17 jaar

Vanaf je 17e mag je praktijkexamen voor het autorijbewijs doen.
Je kunt, als je geslaagd bent voor je autorijbewijs, onder begeleiding van een coach de weg op.
Als je wilt studeren als je 18 wordt, dan kun je op je 17e alvast je basisstudiebeurs aanvragen.
Als je niet naar school gaat, mag je vijf dagen per week werken.
Ben je langdurig ziek of heb je een handicap, dan mag je 6 maanden vóór je 18e verjaardag een Wajong-uitkering aanvragen. Je ontvangt dan vanaf 18 jaar een uitkering.

16 jaar

Als je 16 bent mag je zelf een arbeidsovereenkomst aangaan.
Je mag maximaal 9 uur per dag en 45 uur per week werken. Let wel op: schooltijd telt mee als arbeidstijd en je mag niet ’s nachts werken, geen oproepdiensten doen en niet overwerken.
Je kunt de rechter vragen je meerderjarig te laten verklaren als je zwanger bent. Zo kun je voor je eigen kind zorgen en het zelf opvoeden.
Je kunt een eigen zaak beginnen als je daarvoor toestemming krijgt van de rechter.
Als je schade veroorzaakt kun je aansprakelijk worden gesteld.
Je kunt veroordeeld worden volgens het volwassenenstrafrecht als je de strafwet overtreedt. Dit kan alleen in uitzonderlijke gevallen.
Je mag zelf beslissen over alle medische behandelingen die betrekking hebben op jou.
Je mag een testament maken.
Vanaf je 16e mag je theorie-examen voor je autorijbewijs doen.
Als je 16,5 jaar bent mag je beginnen met autorijlessen.
Je kunt een tractorcertificaat halen en mag dan een tractor besturen.
Je kunt een eigen account aanmaken op YouTube.
Vanaf je 16e mag je ook je bromfietsrijbewijs halen en brommer rijden.
Je leerplicht voor vijf dagen in de week loopt af als je een havo-, vwo- of mbo2-diploma hebt. Heb je geen havo-, vwo- of mbo2-diploma, dan heb je een kwalificatieplicht tot je 18e.
Je mag een motor- en zeiljacht besturen met een lengte van zeven tot vijftien meter. Voor een motorjacht is een vaarbewijs nodig wanneer de boot harder kan dan twintig kilometer per uur en als er beroepsmatig mee wordt gevaren.
Je mag gaan oefenen voor gevaarlijke sporten zoals sportvliegen of parachutespringen.
Je mag naar een discotheek of kroeg zonder een volwassene, maar je mag geen alcohol drinken.
Je mag seks hebben als het vrijwillig is. Het is niet strafbaar om voor je 16e seks te hebben, als het maar met een leeftijdsgenoot gebeurt en vrijwillig is.
Je mag zonder toestemming van je ouders een tattoo of piercing laten zetten.
Je mag je (als donorkind) aanmelden voor het FIOM KID Register en de FIOM KID-DNA Databank.
Je mag zelf een euthanasieverzoek indienen, maar jouw ouders moeten daarbij worden betrokken.

15 jaar

Vanaf je 15e mag je kranten bezorgen, ook een ochtendkrant.
Als je werkt heb je recht op het minimumjeugdloon.
Als je 15,5 jaar bent kun je het theorie-examen bromfietsrijbewijs af leggen.

14 jaar

Je hebt de plicht om je paspoort of Europese Identiteitskaart altijd bij je te dragen. Deze moet je kunnen laten zien als de politie hiernaar vraagt.
Je kunt een visvergunning aanvragen.
Je kunt aansprakelijk gesteld worden voor de schade die je veroorzaakt, je ouders zijn medeaansprakelijk.
Je mag jezelf verkiesbaar stellen voor de gemeenteraad, Provinciale Staten, Eerste en Tweede Kamer. Als je wordt gekozen, mag je nog geen zetel innemen. Dit mag pas vanaf 18 jaar.
Voor kinderen tot 14 jaar kan een ouder of verzorgen een DigiD aanvragen. Kinderen vanaf 14 jaar moeten zelf een DigiD aanvragen. Ouders kunnen geen DigiD aanvragen voor kinderen van 14 jaar en ouder, omdat DigiD strikt persoonlijk is.

13 jaar

Als je 13 bent mag je betaalde klusjes doen buiten schooltijden en een baantje hebben op zaterdag en in de schoolvakanties.
Je kunt lid worden van de medezeggenschapsraad op school.
Je kunt een eigen account aanmaken op Facebook.

12 jaar

Als je een strafbaar feit pleegt kun je een straf krijgen. Bijvoorbeeld een werkstraf, maar ook een leerstraf of een boete. In uitzonderlijke gevallen kan je als minderjarige zelfs een gevangenisstraf krijgen.
Vanaf je 12e kun je een eigen paspoort aanvragen. Je ouders moeten hier dan wel toestemming voor geven.
Je kunt je als orgaandonor registreren. Als je overlijdt voor je 16e, dan kunnen jouw ouders of voogd ondanks de registratie bezwaar maken tegen de donatie.
Je kunt (zonder toestemming van je ouders!) een identiteitskaart aanvragen.
In de medische kindzorg word jij gezien als oud genoeg voor alles. Alleen jij hebt recht op informatie en alleen jij beslist of je een behandeling wilt of niet.
Alleen jij mag je medisch dossier bekijken. Je ouders worden alleen maar geïnformeerd en mogen alleen jouw dossier lezen als jíj zegt dat dat mag. Natuurlijk kun je je ouders altijd betrekken en om hun mening vragen als jij dat wilt.
De dokter doet een onderzoek of behandeling als je ouders dat goed vinden, maar er moet wel naar jou worden geluisterd. Zowel jijzelf als je ouders moeten toestemming geven voor een onderzoek of behandeling.
Bij adoptie mag je je mening geven (dat betekent dat je nee mag zeggen als je niet geadopteerd wilt worden).
Als je een tattoo (of piercing) wilt, mag dit vanaf je 12^e, maar alleen als je toestemming hebt van je ouders en als je ouders erbij aanwezig zijn. Er zijn wel beperkingen: de tattoo mag namelijk niet op je hoofd, je hals, je polsen en/of je handen.
Je mag je je (als donorkind) aanmelden voor het FIOM KID Registeren de FIOM KID-DNA Databank, als je toestemming hebt van je ouders of voogd. Vanaf je 16^e heb je die toestemming niet meer nodig.
Je mag, met instemming van jouw ouders, een euthanasieverzoek indienen.
Vanaf je 12e moet de rechter volgens de wet jouw mening vragen en meenemen in zijn beslissing die over jou gaat. Dit heet een kindgesprek.
Je kunt een formeel verzoek indienen bij de rechtbank. Dit kan in de volgende situaties:
- Je staat onder toezicht van een gezinsvoogd en je wilt dat de rechter dit toezicht opheft.
- Je staat onder toezicht van een gezinsvoogd. Je wilt protesteren tegen een schriftelijke verplichting die hij heeft opgelegd.
- Je bent uit huis geplaatst en je wilt dat de uithuisplaatsing minder lang duurt. Of helemaal stopt.

5 jaar

Je hebt leerplicht en bent dus verplicht naar school te gaan.
Vanaf 5 jaar mag je zonder je ouders vliegen in een vliegtuig, je vliegt dan met een begeleider van de vliegmaatschappij.

0-4 jaar

Bij je geboorte krijg je een Burgerservicenummer (BSN).
Je ouders zijn verplicht om de kosten voor je levensonderhoud en ontwikkeling te betalen. Als je ouders dit niet kunnen moet de overheid financieel helpen.
Vanaf 6 á 9 weken na je geboorte krijg je een oproep en kan je voor het eerst worden gevaccineerd, als je ouders hiervoor toestemming geven.
Je kunt van 4 tot 11 jaar gratis (met een speciaal abonnement) met de trein reizen als je samen reist met een volwassene. Je moet wel een eigen ov-chipkaart hebben.
Vanaf 2,5 jaar mag je gebruik maken van de peuterspeelzaal. In sommige gemeenten is dit kosteloos, in andere gemeenten betalen ouders er voor.
Als je ouders buitenshuis werken kun je tussen 0 en 4 jaar overdag naar een crèche of kinderdagverblijf. Je ouders krijgen vanuit de rijksoverheid een tegemoetkoming in de kosten.
Je mag naar de basisschool vanaf je 4e verjaardag.
Een kind moet zich identificeren wanneer hij of zij medische zorg krijgt, ook minderjarigen die nog niet onder de algemene identificatieplicht vallen (kijk bij 14 jaar).
Je hebt een eigen ID-kaart of paspoort nodig als je naar het buitenland gaat.

Sluiten

Jaarbericht Kinderrechten 2018

Het Jaarbericht Kinderrechten 2018 laat positieve ontwikkelingen zien op het gebied van kinderrechten in Nederland. De overheid werkt aan een meer kindvriendelijke verblijfsregeling voor minderjarige slachtoffers van mensenhandel. De aanpak van kindermishandeling krijgt prioriteit. Er zitten minder kinderen in een politiecel. En er wordt jeugdstrafrecht ontwikkeld voor Caribisch Nederland.

Maar van een aantal groepen kwetsbare kinderen worden de rechten onvoldoende gerespecteerd. Zorgwekkend veel kinderen zitten in de gesloten jeugdzorg. En kinderen die een alternatieve straf krijgen opgelegd, moeten tot een jaar wachten op de uitvoering vanwege tekorten in de jeugdhulp. Over deze en andere groepen kwetsbare kinderen en jongeren gaat dit Jaarbericht.

Scroll naar beneden voor de verkorte online versie

Download het hele rapport

Over het Jaarbericht

Meer over het jaarbericht

Het Jaarbericht Kinderrechten is de jaarlijkse graadmeter voor de situatie van kinderen in Nederland. Het geeft een overzicht van de situatie van kinderen en jongeren in Nederland en Caribisch Nederland rond vijf thema’s: kindermishandeling, jeugdhulp, jeugdstrafrecht, migratie en uitbuiting.

Het Jaarbericht Kinderrechten is een analyse van de ontwikkelingen op de verschillende thema’s in het afgelopen jaar. Deze analyse is gebaseerd op cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek en op cijfers van het Ministerie van Justitie en Veiligheid.

In het Jaarbericht staan concrete aanbevelingen aan Tweede Kamerleden, leden van het kabinet en iedereen die met kinderen werkt. Met als doel een betere naleving van kinderrechten in Nederland.

Het Jaarbericht Kinderrechten is uitgave van UNICEF Nederland en Defence for Children.

Bekijk hier eerdere jaarberichten

Kinderrechten & migratie

63%

daling van het aantal aanvragen voor de kinderpardonregeling

50 alleenstaande minderjarigen in vreemdelingenbewaring/ grensdetentie

Zorgen

Er zijn in 2017 geen verblijfsvergunningen toegekend op grond van het speciale buitenschuldbeleid voor alleenstaande kinderen, die buiten hun schuld niet kunnen terugkeren naar het land van herkomst. De criteria blijken veel te strikt.

In 2017 zijn 40 kinderen, waaronder 10 alleenstaanden, naar Afghanistan uitgezet, terwijl dit land afgelopen jaar veel gevaarlijker is geworden.

50 alleenstaande kinderen werden in 2017 in detentie geplaatst. Een forse stijging ten opzichte van 2016, toen zaten 30 alleenstaande kinderen in detentie, in 2015 waren dat er slechts 10. Geen enkel kind zou gedetineerd mogen worden op grond van zijn of haar verblijfsstatus. Het VN-Kinderrechtencomité heeft opgeroepen om detentie van migrantenkinderen af te schaffen, maar de Nederlandse overheid werkt niet aan alternatieven voor detentie.

Het aantal kinderpardonaanvragen ligt beduidend lager dan in 2016, toen 270 kinderen een beroep op de regeling deden. In 2017 dienden slechts 100 kinderen een aanvraag in. Vanwege het hoge afwijzingspercentage wordt nauwelijks beroep op de regeling gedaan. Er is nog steeds geen oplossing voor kinderen die volledig in Nederland zijn geworteld. Kinderen worden nog altijd gedwongen om te verhuizen tijdens de asielprocedure, ondanks toezeggingen van de regering om hiermee te stoppen.

Vooruitgang

In 2017 zijn er een aantal positieve ontwikkelingen geweest op het gebied van gezinshereniging. Het Europese Hof van Justitie oordeelde dat een buitenlandse ouder verblijfsrecht kan krijgen om bij haar of zijn Nederlandse kind te zijn. Ook positief is de aanpassing van het gezinsherenigingsbeleid voor vluchtelingen uit Eritrea: als officiële documenten ontbreken worden andere documenten die de identiteit of gezinsband ondersteunen meegenomen.

Ook biedt de IND eerder een DNA-onderzoek aan. Deze aanpassing van het beleid is een belangrijke vooruitgang.

En nu

Het beleid voor alleenstaande kinderen is dringend aan evaluatie toe. Worden de doelstellingen van dit beleid wel bereikt?

De uitzetting van kinderen naar Afghanistan moet worden gestopt.

De Nederlandse overheid zou alternatieven moeten ontwikkelen voor het opsluiten van vluchtelingenkinderen op grond van hun verblijfsrechtelijke status.

Het is van belang dat nogmaals goed gekeken wordt naar het Kinderpardon, dat nog altijd een wassen neus is. Kinderen verkeren nog steeds in onzekerheid.

In navolging van de vorig jaar aangenomen motie om de verhuizingen van kinderen in asielzoekerscentra te stoppen, dient het beleid aangepast te worden.

Download dit hoofdstuk

Casus helpdesk

Vijf jaar onzekerheid is meer dan genoeg

Een meisje, zestien jaar oud, belt naar de Kinderrechtenhelpdesk van Defence for Children. Het meisje vertelt dat zij op zevenjarige leeftijd samen met haar ouders naar Nederland is gevlucht. Het gezin komt uit Afghanistan en verblijft inmiddels al negen jaar in Nederland. Ze hebben nog altijd geen verblijfsvergunning.

Het meisje vertelt dat zij hier haar leven heeft opgebouwd: zij gaat naar school, naar een sportclub, heeft vriendinnen en voelt zich Nederlands. De aanvraag voor het kinderpardon is afgewezen omdat de ouders van het meisje onvoldoende meegewerkt zouden hebben aan vertrek.

De Nederlandse overheid wil het meisje en haar ouders terugsturen naar Afghanistan omdat het land veilig genoeg zou zijn. Het tegendeel is echter waar. Bloedige bomaanslagen en ernstige mensen- en kinderrechtenschendingen zijn aan de orde van de dag. Daarnaast is uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat de ontwikkeling van kinderen wordt geschaad wanneer zij na vijf jaar verblijf gedwongen worden terug te keren naar het land van herkomst. Het wordt hoog tijd dat de regering luistert naar de stem van gewortelde kinderen, vijf jaar verblijfsonzekerheid is meer dan genoeg

Kinderrechten & jeugdhulp

21.440 kinderen in pleegzorg

8%

stijging van het aantal kinderen in gesloten jeugdzorg

Zorgen

Ook in 2017 zagen we dat niet alle kinderen de zorg krijgen die zij nodig hebben.

De vraag naar jeugdhulp neemt toe en er is geen zicht op de wachtlijsten. Dit speelt al jaren en er is nog steeds geen oplossing, ondanks de toezegging van VWS-minister De Jonge om de wachtlijstproblematiek te analyseren en met oplossingen te komen.

Er is een groot verschil tussen jeugdhulp in verschillende gemeenten. Het aanbod van zorg aangeboden door gemeenten is niet op orde. Er zijn wachttijden en wachtlijsten. Er ontbreekt regie van de landelijke overheid, zij neemt geen stelselverantwoordelijkheid.

Het aantal kinderen tot 18 jaar in de gesloten jeugdzorg is de laatste jaren toegenomen tot een zorgwekkend record van 2.710 kinderen in gesloten jeugdzorg in 2017. Dit is extra zorgelijk omdat een uithuisplaatsing juist de uiterste maatregel moet zijn.

Ook zijn er grote verschillen tussen de regelgeving en rechtswaarborgen voor kinderen die verblijven in een justitiële jeugdinrichting, een jeugd-GGZ-instelling of een gesloten jeugdhulpinstelling. Harmonisatie van deze regelgeving staat al jaren op de agenda, maar komt zeer traag van de grond.

Vooruitgang

Er lijkt verbetering te komen met de uitvoering van het Actieprogramma Zorg voor de Jeugd. In dit programma wordt gesteld dat kinderen en gezinnen betere toegang tot passende hulp moeten krijgen. Wij gaan de toezeggingen die hier zijn gedaan nauwlettend volgen.

En nu

Alle kinderen in Nederland moeten gelijke toegang hebben tot jeugdhulp en alle kinderen moeten de juiste, passende zorg krijgen.

Het aantal kinderen dat in een gesloten instelling zit moet worden teruggebracht.

Download dit hoofdstuk

Casus helpdesk

Geschikte hulp, waar ook in Nederland

Een hulpverlener van een instelling neemt contact op met de Kinderrechtenhelpdesk van Defence for Children. Zij maakt zich zorgen om Debby van vijftien jaar. Zij verblijft op een gesloten plek in de instelling. Debby is voor haar eigen veiligheid gesloten geplaatst, omdat zij slachtoffer is van een loverboy en zij bedreigd wordt door een familielid.

De hulpverlener en Debby gaan op zoek naar een geschikte plek waar haar specialistische hulp geboden kan worden en waar zij veilig is. Dit opvanghuis bevindt zich in een andere gemeente aan de andere kant van het land. Het probleem is dat de gemeente die verantwoordelijk is voor de hulp aan Debby de hulp in dit opvanghuis niet heeft ingekocht en ook niet van plan is om dit voor haar te gaan doen. Hierdoor moet Debby nog een half jaar in de gesloten instelling zitten zonder dat zij de juiste hulp krijgt.

UNICEF Nederland en Defence for Children vinden dat alle kinderen gelijke toegang tot jeugdhulp moeten hebben, ongeacht de gemeente waarin zij wonen.

Kinderrechten & uitbuiting

24%

meer verdwijningen van minderjarigen uit de vreemdelingenopvang

54%

meer meldingen van online beeldmateriaal kindermisbruik

Zorgen

Uitbuiting van kinderen is een ernstige schending van hun rechten. De precieze omvang hiervan is niet bekend, maar er zijn op verschillende vlakken zorgelijke signalen.

Het aantal meldingen van kinderporno is sinds 2012 met 800 procent gestegen. Ondanks deze stijging is er geen rechercheur bij gekomen.

In 2017 zijn 360 alleenreizende minderjarige asielzoekers uit de opvang verdwenen, met onbekende bestemming. Dat is veel en veel meer dan ooit. Deze jongeren moeten overleven in de illegaliteit en zijn daarom kwetsbaar om in een uitbuitingssituatie terecht te komen.

Vooruitgang

De belangrijkste vooruitgang is de toezegging van het ministerie van Justitie en Veiligheid – na jaren aandringen door Defence for Children en UNICEF Nederland – dat onderzocht gaat worden hoe de verblijfsregeling voor minderjarige slachtoffers mensenhandel kindvriendelijker kan worden gemaakt.

Positief is dat het ministerie van Justitie en Veiligheid met website-aanbieders spreekt om door de politie gesignaleerde advertenties van minderjarige prostituees snel van websites te verwijderen.

En nu

Onderzocht moet worden hoe verdwijningen van minderjarige asielzoekers kunnen worden voorkomen.

Er moet goede samenwerking zijn tussen de politie, jeugdbeschermers en andere landen van doorreis en bestemming om verdwenen jongeren terug te vinden. De aanpak van criminele uitbuiting van kinderen moet in alle regio’s aandacht krijgen bij politie en hulpverlening.

Er is meer capaciteit nodig voor het opsporen en verwijderen van kinderporno op internet. Online adverteerders van prostituees moeten worden verplicht advertenties van minderjarigen uit te sluiten. Onderzoek is nodig of zij strafbaar zijn. Het is belangrijk dat middelbare scholen hun leerlingen meer voorlichting geven over internetveiligheid.

Download dit hoofdstuk

Casus helpdesk

Zorgen om zwanger meisje

Een jeugdbeschermer meldt begin 2018 dat een groep Roemeense jongemannen in Rotterdam is aangehouden wegens winkeldiefstal. Er is ook een 14-jarig meisje bij. Aan de Raad voor de Kinderbescherming heeft het meisje verteld dat ze naar Nederland is gekomen om te werken. Wat dit werken precies inhoudt, kan zij niet zeggen. Er zijn zorgen om dit meisje, dat om onduidelijke redenen met deze groep mannen naar Nederland is gekomen. Ze ziet bleek en blijkt al vier maanden zwanger te zijn.

Het meisje wordt in een jeugdzorginstelling geplaatst. De moeder van het meisje is in Roemenië. Zij wil graag dat het meisje samen met haar oom, een van de aangehouden mannen, terugkomt. De jeugdbeschermer gaat hiermee niet akkoord. Moeder moet zelf komen om het meisje op te halen. Na drie dagen komt de oom van het meisje weer vrij. Diezelfde avond verdwijnt het meisje uit de instelling. Defencefor Children adviseert de Roemeense kinderbescherming op de hoogte te brengen, zodat zij kunnen nagaan of het meisje veilig is teruggekeerd en welke hulp het meisje nodig heeft.

Kinderrechten & kindermishandeling

2.206 OM-afdoeningen in zaken over mishandeling en seksueel misbruik

820 geregistreerde misdrijven ontucht met minderjarigen

Zorgen

Jaarlijks zijn naar schatting 119.000 kinderen in Nederland slachtoffer van kindermishandeling. Om deze kinderen hulp te kunnen bieden is voldoende capaciteit en kwaliteit nodig bij de hulpverlenende instanties, en die is er nu onvoldoende. Mishandelde kinderen staan nu lang op wachtlijsten en krijgen onvoldoende passende hulp.

Als gevolg van de decentralisatie van het jeugdbeleid zijn mishandelde kinderen afhankelijk van wat gemeenten wel of niet voor hen (kunnen) doen. Dit is zorgelijk, omdat het bij de preventie en aanpak van kindermishandeling niet uit mag maken of je als kind in gemeente X of in gemeente Y woont.

Vooruitgang

De overheid besteedde de afgelopen jaren vooral aandacht aan het verhogen van de signaleringskans, waardoor meer slachtoffers van kindermishandeling in beeld komen. Dat is een positieve ontwikkeling. Bovendien heeft de minister de aanpak van kindermishandeling aangemerkt als een absolute prioriteit. Voor minderjarige slachtoffers is er nieuwe regelgeving die hen beter beschermd tijdens een strafproces.

En nu

Er is behoefte aan meer landelijke sturing, meer capaciteit en een betere kwaliteit van de zorg, zodat kinderen overal in Nederland tijdig op goede zorg kunnen rekenen en de veiligheid van deze kinderen ook op de lange termijn gewaarborgd is.

Centraal aangestuurde dataverzameling en beleidsinformatie zijn nodig om de aanpak van kindermishandeling te monitoren en verbeteren.

Specialistische kennis omtrent kindermishandeling is nodig in de sociale wijkteams en in de centra voor jeugd en gezin.

Kinderen en jongeren moeten meer betrokken worden bij de aanpak van kindermishandeling. Overleg met de kinderen zelf moet standaard onderdeel uitmaken van hulp.

Alle minderjarige slachtoffers die deelnemen aan een strafproces moeten op kindvriendelijke wijze worden verhoord en hun privacy moet beter worden beschermd.

Download dit hoofdstuk

Casus helpdesk

Minderjarig slachtoffer seksueel misbruik onnodig vaak verhoord

Verhoord worden in een strafrechtelijke procedure over seksueel misbruik is zeer ingrijpend voor en kind. Een moeder belt de Kinderrechtenhelpdesk van Defence for Children. Haar dochter van tien is slachtoffer van seksueel misbruik en moet daarover getuigen in een strafproces.

Moeder is bezorgd over het welzijn van haar kind, omdat de advocaat van de verdachte haar dochter in hoger beroep opnieuw wil verhoren. Dit terwijl er audiovisuele opnames zijn van het eerste verhoor dat is afgenomen in een kindvriendelijke verhoorstudio door een gespecialiseerde verhoorder. De advocaat kan deze opnames bekijken. Moeder wil haar kind niet onnodig opnieuw belasten met een verhoor.

Defence for Children schrijft een kinderrechtenrapportage over deze zaak waarin zij benadrukt dat het belang van het kind een eerste overweging moet zijn, en dat zeer terughoudend omgegaan moet worden met het herhaald verhoren van minderjarige slachtoffers van seksueel misbruik. De advocaat

van de verdachte zal goed moeten motiveren wat de toegevoegde waarde is van een nieuw verhoor en waarom het bekijken van de audiovisuele beelden niet toereikend is.

Defence for Children ziet op basis van de beschikbare stukken onvoldoende reden om het meisje nogmaals te verhoren. Het Gerechtshof komt tot eenzelfde conclusie in deze zaak en bepaalt dat het meisje niet opnieuw verhoord zal worden. Deze casus illustreert dat de positie van minderjarige slachtoffers in het strafproces voor verbetering vatbaar is.

Kinderrechten & jeugdstrafrecht

26%

daling van het aantal inverzekeringstellingen minderjarigen

30.369 minderjarigen zijn ooit opgenomen in de DNA-databank voor Strafzaken

Zorgen

De rechtspositie van kinderen in het jeugdstrafrecht blijft een zorg: deze is met name tijdens de eerste dagen van het strafproces te weinig kindgericht. Er verblijven teveel kinderen in de politiecel en niet alle minderjarige verdachten krijgen een gratis advocaat. Er worden nog steeds 12- en 13-jarigen opgesloten in justitiële jeugdinrichtingen en 16- en 17-jarigen kunnen worden berecht via het volwassenstrafrecht.

Er staan te veel mensen geregistreerd in de DNA-databank voor Strafzaken als gevolg van een strafbaar feit uit hun jeugd.

De aansluiting op jeugdhulpinterventies schiet te kort. Kinderen die een alternatieve straf opgelegd krijgen moeten soms lang wachten om deze te kunnen uitvoeren vanwege tekorten bij jeugdhulp.

Herstelrecht, zoals mediation in strafzaken en herstelconferenties, is niet voor alle minderjarigen toegankelijk.

Vooruitgang

Het aantal kinderen dat in verzekering is gesteld door de politie en in een politiecel verblijft, is voor het eerst sinds jaren flink afgenomen, van ruim 7000 in 2016 naar iets meer dan 5000 in 2017. Het aantal politieverhoren neemt al jaren af, net als het aantal kinderen dat in een justitiële jeugdinrichting is opgesloten. Dit is een halvering ten opzichte van vijf jaar geleden.

Er worden nieuwe vormen en alternatieven voor vrijheidsbeneming ontwikkeld, zodat minderjarigen zo weinig mogelijk worden opgesloten en zij zich kunnen blijven ontwikkelen.

En nu

Er is veel meer aandacht nodig voor een kindgerichte aanpak tijdens de modernisering van het wetboek van Strafvordering en in de praktijk.

De minimumleeftijd voor strafrechtelijke aansprakelijkheid moet omhoog. De leeftijd waarop kinderen voor een strafbaar feit kunnen worden vervolgd in Nederland ligt laag, namelijk op 12 jaar. Net als de RSJ vinden wij dat een verhoging naar tenminste 14 jaar wenselijk is.

De privacy van minderjarige verdachten en veroordeelden moet beter worden beschermd als het gaat om DNA-afname en het gebruik van justitiële gegevens als gevolg van jeugddelicten.

De voorbehouden van Nederland op het VN-Kinderrechtencomité moeten worden ingetrokken. zodat het niet meer mogelijk is om minderjarigen die verdacht worden van lichte delicten zonder advocaat te berechten en ook niet om 16- en 17-jarigen via het volwassenenstrafrecht te berechten.

Download dit hoofdstuk

Casus helpdesk

Het recht op een advocaat

De moeder van Toine (16) belt de Kinderrechtenhelpdesk van Defence for Children. Haar zoon is aangehouden voor het medeplegen van een winkeldiefstal. Hij mocht eerst naar huis en is pas een dag later door de politie verhoord. Zijn vriend Paul, die op heterdaad is aangehouden en op het politiebureau moest blijven, is nog dezelfde avond verhoord. Hij had een piket- advocaat die de zaak vooraf met hem besprak en hem tijdens het verhoor bijstond. Aan Toine, die een dag later toch nog naar het politiebureau moest komen voor verhoor, is verteld dat hij een advocaat mag meenemen, maar dat hij of zijn ouders die zelf moeten betalen. Zijn moeder wil dat niet. Zij werkt, maar houdt nauwelijks geld over en wil geen geld uitgeven aan een advocaat. Ze gaat zelf mee naar het politieverhoor.

Toine gaat akkoord met een Halt-afdoening. Hij zegt achteraf dat hij wel een beetje onder druk is gezet. Hij wilde dat het snel voorbij was en wilde niet naar de rechter, maar eigenlijk had hij er niet zoveel mee te maken. Hij was inderdaad samen met zijn vriend Paul in de winkel, maar het was niet zijn idee om de spullen mee te nemen en hij had zelf niks gestolen.

Volgens de nieuwe EU-richtlijn EU 2016/800 hebben minderjarige verdachten van een strafbaar feit voorafgaand en tijdens het politieverhoor recht op een advocaat en kunnen zij daarvan geen afstand doen. Wij vinden het belangrijk dat alle minderjarige verdachten die door de politie, officier van justitie of rechter worden gehoord op gelijke wijze toegang krijgen tot een gratis (piket)advocaat.

Kinderrechten & Caribisch Nederland

Zorgen

Terwijl het tegengaan van huiselijk geweld en kindermishandeling in Caribisch Nederland voor de regering prioriteit is, zijn er geen cijfers beschikbaar over jeugdhulp, kindermishandeling en jeugdreclassering.

Ook op het terrein van migratie en uitbuiting is geen specifieke data over kinderen beschikbaar. Daardoor is de ernst van de situatie onvoldoende in beeld en monitoring niet mogelijk.

Kinderen in Caribisch Nederland worden al langere tijd disproportioneel getroffen door armoede. Zij krijgen te weinig eten en er is geen geld voor goede kleding. Ook lopen zij een groter risico op verwaarlozing of huiselijk geweld.

Vooruitgang

Beleidsmatig zijn belangrijke stappen gezet voor de kinderen op de BES-eilanden, zoals de aankondiging van het invoeren van jeugdstrafrecht en het sluiten van een bestuursakkoord huiselijk geweld en kindermishandeling. Voor de uitvoering van het akkoord is voor de komende jaren 4,5 miljoen euro ter beschikking gesteld.

De kwaliteit van jeugdzorg en jeugdvoogdij op Bonaire is volgens de inspectie Jeugdzorg verbeterd, al zijn er nog zorgpunten rond de pleegzorg en de wachtlijsten. Er vinden gesprekken plaats over verbeteringen hierin.

En nu

Het ontwikkelen van een dataregistratiesysteem om het welzijn van kinderen in Caribisch Nederland te monitoren moet hoog op de agenda van de Nederlandse regering worden gezet.

Nu de plannen gericht op het verbeteren van de bescherming van kinderen klaar zijn, is het tijd om deze ook daadwerkelijk te gaan uitvoeren. Daarvoor is ondersteuning vanuit de Nederlandse overheid hard nodig.

Onderzocht moet worden of kinderen op de vlucht voldoende bescherming krijgen. Het bestaansminimum voor Caribisch Nederland moet zo snel mogelijk worden vastgesteld, zodat het niveau van de uitkeringen herzien kan worden.

Aandacht voor de bestrijding van mensenhandel en mensensmokkel voor Caribisch Nederland blijft noodzakelijk. Professionals hebben training nodig in het herkennen van minderjarige slachtoffers van uitbuiting.

Download dit hoofdstuk