Staten die het Kinderrechtenverdrag hebben geratificeerd, hebben de verplichting op zich genomen om de rechten die voortvloeien uit dit verdrag te implementeren. Staten moeten daarom adequate maatregelen nemen om dit te kunnen verwezenlijken. In General Comment nr. 5 van 27 november 2003 zet het VN-Kinderrechtencomité uiteen wat Staten dienen te verstaan onder ‘algemene implementatiemaatregelen’.
Implementatie van het verdrag
Het implementeren van kinderrechten houdt in dat alle nationale wetgeving in overeenstemming moet zijn met de bepalingen uit het Kinderrechtenverdrag. Ook moeten er mechanismen worden ingesteld die zorgen dat wetgeving, overheidsbeleid en andere regelgeving onderling samenhangend en consistent zijn en dat er toezicht gehouden wordt op de naleving van kinderrechten. Er moeten binnen een Staat zowel binnen de overheid coördinerende en controlerende mechanismen worden opgezet, net als onafhankelijke, niet-gouvernementele coördinerende en controlerende mechanismen. Bovendien is het nodig dat er op centraal niveau relevante cijfers en andere gegevens worden verzameld en dat die ook goed gebruikt worden.
Afdwingbaarheid van rechten
Rechten kunnen slechts betekenis hebben als deze afdwingbaar zijn. Staten moeten daarom effectieve rechtsmiddelen ontwikkelen die dit mogelijk maken. Deze eis wordt impliciet genoemd in het Kinderrechtenverdrag en ook in andere belangrijke internationale mensrechtenverdragen. Kinderen kunnen door hun leeftijd en afhankelijke status moeite ervaren in het afdwingen van hun rechten. Het is daarom de plicht van de Staat om bijzondere aandacht te schenken aan deze ‘kwetsbaarheid’. Er moeten doeltreffende en kindvriendelijke procedures beschikbaar worden gesteld voor kinderen en hun vertegenwoordigers. Deze procedures moeten onder andere bevatten;
- Het verstrekken van kindervriendelijke informatie, advies, belangenbehartiging;
- Toegang tot onafhankelijke klachtenprocedures en de toegang tot de rechter.
Bij de toegang tot de rechter moet de nodige juridische bijstand worden verleend. Ook moeten er passende maatregelen worden genomen als er sprake is van een kinderrechtenschending. De rechten moeten om deze reden voldoende gedetailleerd worden beschreven, zodat remedies bij niet naleving zo effectief mogelijk kunnen zijn.
Administratieve en andere maatregelen
Het VN-Kinderrechtencomité benadrukt dat het noodzakelijk is dat de verschillende niveaus van de overheid en het maatschappelijk veld moeten worden betrokken om doeltreffende uitvoering van het Kinderrechtenverdrag te realiseren. Ook kinderen en jongeren moeten worden betrokken. Immers, verschillende ministeries en andere overheids- of semioverheidsinstanties kunnen door het aannemen van nieuwe wetten het leven en rechten van kinderen beïnvloeden. Het Comité geeft in dit General Comment een lijst van maatregelen die Staten zouden kunnen nemen om kinderrechten te realiseren en noemt daarbij de nodige aandachtspunten:
- Het ontwikkelen van een allesomvattende landelijke strategie, waarbij het Verdrag als basis dient om kinderrechten op verschillende overheidsniveaus te promoten en te respecteren.
- Het coördineren en samenwerken op het gebied van kinderrechten.
- Decentralisatie en delegatie vermindert op geen enkele wijze de rechtstreekse verantwoordelijkheid van de regering ten aanzien van haar verplichtingen jegens kinderen.
- Het Comité benadrukt eveneens dat Staten ook bij het privatiseren van overheidstaken de eindverantwoordelijkheid dragen voor kinderrechten.
- Door het uitvoeren van een ‘child impact assessment and evaluation’ kan ervoor worden gezorgd dat het belang van kinderen altijd wordt meegenomen in regelgeving en beleid.
- Het verzamelen en analyseren van gegevens is essentieel voor de implementatie van kinderrechten. Daarbij benadrukt het Comité dat kinderen zelf vaak goed kunnen aangeven of hun rechten voldoende worden erkend of gerealiseerd. Kinderen vragen naar hun zienswijze is een belangrijk middel om hierachter te komen.
- Staten kunnen slechts aantonen of zij voldoen aan de verplichting om economische, sociale en culturele rechten te realiseren ‘to the maximum extent of available resources’ als in de nationale budgetten terug te vinden is voor welk deel het budget bestemd is.
- Het Comité benadrukt dat de Staten een verplichting hebben om trainingen te ontwikkelen voor alle actoren die betrokken zijn bij kinderen en de implementatie van hun rechten.
- Het Comité stelt dat het betrekken van niet-gouvernementele organisaties noodzakelijk is om de rechten van kinderen te kunnen realiseren.
- Het Comité benadrukt dat het implementeren van het Verdrag een taak is voor alle lidstaten. Internationale samenwerking is daarom een ‘must’.
- Onafhankelijke mensenrechtenorganisaties kunnen de implementatie monitoren en kunnen toezicht houden op het proces van implementatie, zodat alle kinderrechten worden gerespecteerd.
Voorbehouden, facultatieve protocollen en andere mensenrechteninstrumenten
Het VN-Kinderrechtencomité vraagt de Staten in dit General Comment om eventuele voorbehouden te herzien en te beoordelen of het in stand houden van de voorbehouden nog noodzakelijk is. Om alle kinderrechten volledig te kunnen respecteren, moeten de voorbehouden zo veel mogelijk worden ingetrokken. Het Comité roept de Staten ook op, indien zij dit nog niet hebben gedaan, om de facultatieve protocollen te ratificeren en andere internationale mensenrechteninstrumenten.
Samenwerken
De Staat moet nauw samenwerken met niet-gouvernementele organisaties, waarbij altijd respect moet zijn voor de autonomie van deze organisaties. Niet-gouvernementele organisaties hebben een cruciale rol gespeeld bij de totstandkoming van het Verdrag en het is daarom van belang dat zij worden betrokken bij het proces van de implementatie.
Informatievoorziening
Het implementeren van de kinderrechten is niet alleen een verplichting van de Staten. Alle sectoren in de samenleving hebben hier een rol in. Ook kinderen, ouders, familie, andere volwassenen en niet statelijke diensten en organisaties hebben een plicht in de realisatie van kinderrechten.
Het is daarom belangrijk dat kinderen en ook volwassenen op de hoogte zijn van de rechten die voortvloeien uit het Kinderrechtenverdrag. Er moet informatie, voorlichting en educatieve trainingen worden gegeven over kinderrechten en hoe die in het dagelijks leven van kinderen gerealiseerd kunnen worden. Daarnaast moet worden bevestigd dat kinderen een gelijkwaardige status hebben als houders van rechten. Alleen met dit besef kunnen alle kinderrechten worden gerealiseerd.
- Kijk hier voor de tekst van General Comment nr. 5 (ENG)
- Kijk hier voor de tekst van General Comment nr 5 (NL)