“Wat mij het meest zorgen baart, is dat we ondanks alle inspanningen en goede bedoelingen nog altijd geen stevig en samenhangend fundament hebben gelegd voor het versterken van het mentaal welzijn van kinderen en jongeren”, deelt Simone Onrust, expert op het gebied van mentaal welzijn van de jeugd. “Het jeugdstelsel staat onder grote druk. Er zijn projecten en programma’s die het verschil proberen te maken, maar het ontbreekt aan structurele verankering.”
Volgens artikel 24 van het Kinderrechtenverdrag heeft ieder kind recht op de grootst mogelijke mate van gezondheid en toegang tot gezondheidszorgvoorzieningen. Hieronder valt ook geestelijke gezondheidszorg.
“In Nederland is de toegang tot de geestelijke gezondheidszorg vaak nog niet goed geregeld. Het jeugdstelsel staat onder grote druk: de wachttijden zijn lang, toegang tot passende hulp is niet vanzelfsprekend en kinderen met complexe problemen vallen te vaak tussen wal en schip. Tegelijkertijd zijn er talloze projecten en programma’s die het verschil proberen te maken. Dat is waardevol en nodig, want innovatie en flexibiliteit zijn essentieel. Maar ik zie dat het te vaak ontbreekt aan structurele verankering, duurzame financiering en samenhang. Daardoor blijven veel goede initiatieven kwetsbaar en versnipperd, en komt het daadwerkelijke effect op de leefwereld van jongeren onvoldoende uit de verf.”
Ruimte voor persoonlijke ontwikkeling onder druk
“Bovendien zie ik met enige zorg dat in het onderwijs steeds sterker gestuurd wordt op basisvaardigheden. Begrijpelijk, gezien de signalen over dalende lees- en rekenniveaus. Maar het risico is dat hierdoor de ruimte voor persoonlijke ontwikkeling, sociaal-emotionele groei en mentaal welzijn van jongeren onder druk komt te staan — terwijl juist dáár cruciale kansen liggen om problemen te voorkomen en hen weerbaarder te maken.
Natuurlijk zijn er stappen gezet, zoals de Hervormingsagenda Jeugd, maar in de praktijk ervaren veel kinderen, ouders en professionals nog onvoldoende verbetering.”
Over domeinen heen
“Mentaal welzijn is geen exclusieve verantwoordelijkheid van het zorgdomein, maar het resultaat van allerlei factoren die samenkomen in het leven van kinderen en jongeren — zoals veiligheid thuis, verbondenheid op school, perspectief op de arbeidsmarkt en steun in de buurt.
Duurzaam investeren in mentaal welzijn vraagt daarom om samenwerking over domeinen heen. Onderwijs, jeugdzorg, het sociaal domein, gezondheidszorg én de leefomgeving moeten gezamenlijk optrekken. Alleen door een integrale benadering kunnen we zorgen voor een stevige pedagogische basis en een samenleving waarin kinderen gezond en veerkrachtig kunnen opgroeien.”
Oproep
“We moeten investeren in preventie en een sterkere pedagogische basis, zodat kinderen kunnen uitgroeien tot gezonde veerkrachtige volwassenen. Maar dat vraagt om een lange adem.
Als we werkelijk willen kantelen van zorg naar preventie, dan moet dat ook zichtbaar zijn in hoe we onze middelen inzetten. Op dit moment gaat nog altijd meer dan 95% van de VWS-begroting naar zorg en nog geen 5% naar preventie. Dat is volkomen uit balans. Als we minder jeugdzorg willen inzetten en kinderen echt meer kansen willen geven op een gezonde ontwikkeling, dan moeten we dat ook durven laten zien in de verdeling van onze budgetten.”
“Laten we de komende kabinetsperiode benutten om de belofte van preventie waar te maken, en daar dan ook structureel in te investeren.”
Over de expert
Simone Onrust werkt als programmahoofd Jeugd bij het Trimbos-instituut en gaf ons haar mening over de stand van zaken en ontwikkelingen in Nederland op het thema mentaal welzijn.
Kinderrechten in Beweging
Het Kinderrechtencollectief laat met Kinderrechten in Beweging jaarlijks zien hoe ver de overheid is met het opvolgen van de adviezen van het VN-Kinderrechtencomité. Kinderrechten in Beweging brengt data en beleidsveranderingen van het afgelopen jaar in beeld. Het laat op tien thema’s zien waar beweging in zit en waar nog veel meer actie op moet worden ondernomen.
