Er is al veel over geschreven, maar er is nog weinig verandering; de asielopvang in Nederland zit nog steeds in een diepe crisis. De uitgebreide aandacht voor dit onderwerp van mensenrechtenorganisaties en de media, hebben de overheid niet kunnen bewegen tot de stappen die nodig zijn in het belang van kinderen. Het is vooral deze groep die de dupe is van het beleid van de overheid en waarvan de rechten onder druk staan. In de nieuwe tijdelijke koers van het kabinet, het beperken van gezinshereniging, ziet het Kinderrechtencollectief geen oplossing die verbetering gaat brengen in de positie van jonge asielzoekers.

Een schets van de huidige situatie

De schrijnende situatie in Ter Apel blijft in het nieuws komen. Ook hebben verschillende partners van het Kinderrechtencollectief hun zorgen uitgesproken over de situatie van kinderen en gezinnen. Defence for Children, UNICEF, Save the Children en het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) hebben geuit dat er verandering moet komen in situatie van kinderen in de noodopvang locaties. Hier verblijven rond de 3000 kinderen, waarvan 791 alleenreizende minderjarige kinderen (amv) zijn. Bovendien verblijven ze te lang, meer dan een week of maand, in het aanmeldcentrum in Ter Apel door de druk die hierop staat. Naar aanleiding van het kort geding dat door Vluchtelingenwerk werd aangespannen heeft de rechtbank in Den Haag op 6 oktober 2022 geoordeeld dat de Staat en het Centraal Opvang asielzoekers orgaan (COA) per direct actie moeten ondernemen. De noodopvang van asielzoekers in Nederland voldoet niet aan de internationale normen voor menswaardige opvang.

Kinderen in noodopvang locaties hebben weinig tot geen toegang tot (psychosociale) zorg, onderwijs, een schone en veilige omgeving en gezonde voeding. Dit is in strijd met het VN-Kinderrechtenverdrag (IVRK), dat Nederland verplicht hiervoor te zorgen voor ieder kind op het Nederlands grondgebied. Deze situatie is niet nieuw voor het kabinet, zo bleek bijvoorbeeld uit een rapport van de Werkgroep AZC, maar wel verslechterd sinds de opvangcrisis.

Ook hebben partnerorganisaties van het Kinderrechtencollectief zich uitgesproken over de zorgwekkende omstandigheid waarin amv’s zich bevinden. UNICEF heeft aangegeven dat er tientallen kinderen buiten hebben geslapen bij Ter Apel, en ontving zorgwekkende signalen over de fysieke en mentale gezondheid in de noodopvang van deze zeer kwetsbare groep minderjarigen. Ook de Kinderombudsman Margrite Kalverboer heeft na een bezoek aan Ter Apel de staatssecretaris Asiel en Migratie, Eric van der Burg, opgeroepen tot actie voor deze kinderen. De Kinderombudsman kwam tot de conclusie dat de situatie van deze kinderen verslechterd is en dat ze geen toegang hebben tot basisvoorzieningen zoals eten en sanitair.

Volgens de rechter moet de opvang voor kwetsbaren, waaronder amv’s, worden verbeterd zodat er maximaal 55 minderjarigen in Ter Apel worden opgevangen. Bovendien moeten ze binnen vijf dagen naar een andere locatie, speciaal voor kinderen worden overgebracht. Van der Burg heeft in een brief aan gemeenten gevraagd om bij te dragen aan de opvang van asielkinderen, maar tot nu toe heeft slechts 1 van de 344 gemeentes toegezegd.

Belang van het kind in beleid?

Niet alleen worden de rechten van gevluchte kinderen onder het VN-Kinderrechtenverdrag met de huidige opvangsituatie geschonden, ook de nieuwe maatregelen van de Nederlandse overheid om de druk op de asielopvang te verlichten zijn in strijd met kinderrechten.

Een van die maatregelen van de overheid is het uitstellen van gezinshereniging, waarbij het hebben van een woning als voorwaarde wordt gesteld. Door de nareis van gezinsleden tijdelijk te beperken, hoopt de overheid dat er weer wat doorstroom en dus ruimte komt in de opvanglocaties. Maar, ook hiervan ervaren vooral kinderen de negatieve gevolgen. Kinderen hebben het recht om spoedig herenigd te worden met hun ouders volgens het VN-kinderrechtenverdrag.

Het Kinderrechtencollectief heeft dit ook aangekaart bij de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties in Genève en haar zorgen geuit over de naleving van bovenstaande kinderrechten van gevluchte kinderen in Nederland. Er moet een structurele oplossing voor deze kwetsbare groep minderjarigen komen door het belang van het kind centraal te stellen in het huidige beleid. Hierbij rust de primaire verantwoordelijkheid op de overheid, maar ook op gemeentelijk niveau moet deze koers worden overgenomen; alleen zo kan de overheid alle rechten van asielzoekende kinderen waarborgen.